Día de Muertos

Día de Muertos w pełnej krasie

Día de Muertos łączy w sobie wierzenia pogańskie z religią katolicką, a jego korzenie sięgają epoki prekolumbijskiej i mimo upływu wieków, zwyczaje wciąż pozostają żywe. Wywodzi się z kultury ludów Ameryki Centralnej - Azteków, Majów, Tarasków, Nahua i Totonaków. Obchodzone jest w wielu miejscach – przede wszystkim w Meksyku i Ameryce Centralnej, ale także USA, czeskiej Pradze czy w Nowej Zelandii. Ideą święta jest czczenie życia pozagrobowego tych, którzy od nas odeszli, ale także pielęgnowanie więzów rodzinnych – tak z żywymi, jak i ze zmarłymi.

 

Święto obchodzone jest przez dwa dni. 1 listopada, kiedy przypada również hiszpańskie El Día de Todos los Santos, czyli dzień Wszystkich Świętych oraz 2 listopada, w powiązaniu z katolickim Dniem Zadusznym - Día de los Fieles Difuntos. W gruncie rzeczy jednak, dla mieszkańców Meksyku najważniejsze jest ujęcie samego Día de Muertos. Meksykanie wierzą, iż 1 listopada do świata żywych wracają w odwiedziny dusze zmarłych dzieci, zaś 2 listopada swoje rodziny odwiedzają dusze dorosłych.

To, co najmocniej odróżnia święto od znanej i bliskiej nam, nostalgicznej kultury wspominania zmarłych, to zupełnie odmienne postrzeganie śmierci.

Nieodłączna część życia

Meksykanie traktują śmierć, jako nierozerwalny aspekt życia i bynajmniej nie uznają jej, jako jego kres. To tylko mała część wielkiej podróży. W związku z tym, Día de Muertos nie jest kulturowo świętem smutnym, ani melancholijnym. Wprost przeciwnie. Uczestnicy Día de Muertos przygotowują się na radosne odwiedziny i spotkania z bliskimi – zarówno żywymi, jak i tymi, którzy odeszli. Spotkania mają również wymiar duchowy, dlatego mówi się, że jeśli ten czas będzie spędzony odpowiednio doniośle, radośnie i hucznie, to uczestnikom biesiady nie zabraknie w kolejnym roku ochrony przed złem, zdrowia, dobrobytu i szczęścia.

 

 

Zwyczaje Día de Muertos

Każdy dom dekorowany jest kolorowymi kwiatami, a przed wejściami ustawiane są ofrendas, barwne ołtarze ze zdjęciami zmarłych, na wizytę których się czeka. Ofrendas przybrane są kwiatami – z istotną rolą aksamitek, rodzimych kwiatów jeszcze z czasów Azteków, które naprowadzają dusze pod właściwy adres, woskowymi świeczkami – veladoras, których rolą jest oświetlenie zmarłym drogi i ich ulubionymi przysmakami. Nie może zabraknąć soli, która oczyści duszę. Przy ołtarzach ku czci dorosłych jest i alkohol (tequila, mezcal lub pulque – ze sfermentowanego soku agawy) oraz cygara, zaś przy ołtarzach ku czci dzieci, układane są zabawki. Meksykanie chodzą od domu do domu, odwiedzając się wzajemnie, a każde drzwi pozostają otwarte na oścież, aby dusza nie napotkała na swej drodze żadnej przeszkody.

Po zakończeniu odwiedzin, całe rodziny wyruszają wspólnie na cmentarz. I tu próżno szukać smutku i zadumy. Na cmentarzach, przy grobach bliskich, trwa entuzjastyczna celebracja życia, wypełniona radością z symbolicznego spotkania.

 

Poczęstunek niezwykle ważną częścią Día de Muertos

Bardzo istotny jest w tych dniach aspekt kulinarny. Przysmaki przygotowywane dla przybywających zmarłych muszą ich nasycić po długiej podróży. Już podczas odwiedzin w domach, zebrani piją wspólnie tequilę i smakują pan de muerto – drożdżowy chleb na słodko, który jest nieodłączną częścią obchodów Día de Muertos. Wypieki formowane są często w kształt czaszek, nagrobków czy kościotrupów.

Dalsza część kulinarnego świętowania odbywa się na cmentarzach, udekorowanych na tę okoliczność kwiatami, kadzidłami i świeczkami. Z piknikowych koszy wyjmowane są przygotowywane wcześniej wiktuały: pan de muerto, kukurydza, trzcina cukrowa, tamales (przekąski z kukurydzianego ciasta, gotowanego na parze w liściu kukurydzy), calaveras de dulce (kolorowe, cukrowe czaszki z imionami zmarłych). Nie może zabraknąć też oczywiście tequili. Ten nocny piknik trwa przy dźwiękach radosnej muzyki często do białego rana.

 

La Calavera Catrina, radosny symbol śmierci

Obok istotnych tradycji kulinarnych, świętu towarzyszy także La Calavera Catrina. Fikcyjna postać ze świata sztuki, której życie dał artysta José Guadalupe Posada. Ta symbolika, widywana jest nie tylko w postaci ulicznych ozdób, na wesołych grafikach czy obrazach. Znajduje także odniesienie w olśniewających, bardzo kolorowych makijażach, zakrywających twarze zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

 

Przede wszystkim na wesoło

Najistotniejszym aspektem Día de Muertos jest pełna uśmiechów celebracja. Miasta stają się wielobarwne i wesołe, mury dekorowane są girlandami w kształcie czaszek i kościotrupów, pod nogami leży mnóstwo kolorowych płatków kwiatów, a ulicami w rytmie muzyki przechodzą roztańczone korowody. Dekorowany jest każdy dom, szkoła, szpital, bank czy urząd. W tych samych miejscach stają też symboliczne ofrendas, czyli ołtarze ku czci swoich bliskich. W trakcie tych dwóch szczególnych w kulturze Meksyku dni, ludzie świętują najbardziej radośnie, jak tylko potrafią.

 

Día de Muertos w szkolnym podręczniku!

Na nadchodzący rok szkolny 2023 wydawnictwo PWN przygotowało nowy podręcznik do nauki języka hiszpańskiego dla szkół ponadpodstawowych. Okładka pierwszej części kursu ¡Todo listo!  świetnie wpisuje się w temat tego artykułu. Przedstawia bowiem osobę umalowaną i przebraną właśnie na okoliczność Día de Muertos. Również w treści podręcznika nie zabraknie tematyki związanej z tym wyjątkowym świętem obchodzonym w Meksyku. Link do pobrania ćwiczeń nawiązujących do meksykańskich obchodów Święta Zmarłych znajduje się na początku artykułu.

W jednaj z dodatkowych sekcji tego podręcznika, nazwanej Hoy es un día especial znalazło się 10 ciekawych tekstów opisujących święta i nietypowe dni obchodzone w krajach hiszpańskojęzycznych. Jeden z nich poświęcony jest Día de Muertos. Opowiada zarówno o obchodach tego święta w Meksyku jak i w Hiszpanii.