ESOKJ, mediacja, translacja

Pojęcie mediacji bądź działań mediacyjnych cieszy się w dydaktyce języków obcych coraz większą popularnością. Związane jest to m.in. z pojawieniem się tomu towarzyszącego Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego (ESOKJ, 2020), będącego efektem 4-letniej pracy (2014-2017) ponad 1500 ekspertów i 300 instytucji z całego świata zaangażowanych w nauczanie języków obcych. Sporo miejsca w ww. publikacji poświęcono właśnie doprecyzowaniu i uściśleniu pojęcia mediacji oraz opracowaniu deskryptorów umożliwiających precyzyjny opis działań mediacyjnych na poszczególnych poziomach biegłości językowej. Pojęcie działań mediacyjnych pojawia się co prawda również w pierwszej wersji ESOKJ (2001), w której określa się je następująco:

Działania mediacyjne (pisemne czy ustne receptywne czy produktywne) umożliwiają komunikację między osobami, które – z różnych względów – nie mogą się ze sobą bezpośrednio porozumiewać. Tłumaczenie ustne i pisemne, parafraza, streszczenie, podsumowanie lub zapis umożliwiają korzystanie z tekstów i wypowiedzi źródłowych osobom, które nie mają do nich bezpośredniego dostępu. Mediacyjne działania językowe, rozumiane jako przetwarzanie istniejących tekstów, odgrywają ważną rolę w codziennym życiu językowym naszych społeczności (ESOKJ 2001: 24),

poza powyższym wyjaśnieniem nie poświecono jednakże działaniom mediacyjnym głębszej uwagi pozostawiając je „w dużej mierze bez bliższego rozwinięcia, […] jako czwarty sposób użycia języka, który uzupełnia zestaw składający się z recepcji, produkcji i interakcji” (Martyniuk 2021: 5). O ile trzem pozostałym sprawnościom zadedykowano liczne i bardzo szczegółowe opisy i skale, o tyle mediacja została właściwie pominięta milczeniem. Analizując chociażby bardzo popularną tabelę umożliwiającą samoocenę uczącego się łatwo zauważyć, iż uwypukla się w niej sprawności słuchania, czytania, mówienia (w zakresie interakcji i produkcji) oraz pisania nie wspominając w ogóle o umiejętnościach mediacyjnych (por. ESOKJ 2001: 34-35, Tabela 2. Poziomy biegłości językowej: samoocena/Common Reference Levels: self assessment grid).