Interkomprehensja w nauczaniu języków obcych

 

Zalecenia organów Unii Europejskiej dotyczące nauki języków obcych

Zgodnie z zaleceniami organów UE każdy Europejczyk powinien w trakcie edukacji szkolnej mieć możliwość nauczenia się (bądź ulepszenia znajomości) minimum trzech języków (ojczystego oraz dwóch obcych) oraz nabycia umiejętności pozwalających na podjęcie w każdym momencie życia nauki kolejnego języka obcego. Postępowanie takie ma przyczynić się m.in. do wykształcenia większej otwartości na kulturę i poglądy innych osób, polepszenia umiejętności poznawczych oraz umożliwienia korzystania ze swobody podejmowania pracy lub studiów we wszystkich państwach UE (por. Komisja Wspólnot Europejskich 2005)

Zalecenia a rzeczywistość szkolna

            Mimo tak ambitnych celów instytucjonalne (szkolne) nauczanie i uczenie się języków obcych (szczególnie tercjalnych) ma jednak często znacznie ograniczone ramy czasowe: o ile nauka pierwszego języka obcego, czyli w kontekście europejskim zwykle angielskiego (por. raport Eurydice 2018), zaczyna się najczęściej w pierwszych klasach szkoły podstawowej lub nawet w przedszkolu, o tyle nauce drugiego języka obcego (i ewentualnie kolejnych) poświęca się zazwyczaj znacznie mniej czasu, oczekując jednakże od uczących się osiągnięcia takiego samego poziomu biegłości językowej jak w przypadku pierwszego języka obcego. 

Aby sprostać takim wymaganiom konieczne jest zastosowanie w przypadku nauczania drugiego (i kolej-nego) języka obcego rozwiązań metodycznych różniących się od tychże stosowanych na lekcji pierwszego języka obcego, uwzględniających przede wszystkim fakt, iż uczący się kolejnego języka obcego zazwyczaj posiadają już wiedzę i umiejętności wykraczające poza te, które posiadali w momencie rozpoczęcia nauki języka pierwszego, np. w zakresie technik uczenia się, wiedzy o budowie i funkcjonowaniu języka bądź umiejętności (pozytywnego) transferu międzyjęzykowego.

 

Interkomprehensja – na czym polega?

          To właśnie na aktywowaniu i rozbudowywaniu językowych umiejętności transwersalnych uczniów w obrębie wspólnej bazy językowej opiera się wiele z powstałych w ostatnich latach koncepcji ukierunkowanych na wykorzystanie i rozwój umiejętności tzw. interkomprehensji międzyjęzykowej, czyli zdolności rozumienia nieznanego nam języka w oparciu o inny znany nam język, zazwyczaj należący (chociaż nie jest to warunek konieczny) do tej samej rodziny językowej i funkcjonujący jako tzw. język pomostowy (ang. bridge language) wspomagając rozwój sprawności receptywnych (przede wszystkim w zakresie czytania ze zrozumieniem) w nowym języku. Zakłada się, iż znając język angielski bądź niemiecki jesteśmy w stanie (po odbyciu stosownego treningu) zrozumieć w znacznym stopniu tekst napisany w języku szwedzkim, norweskim, duńskim czy holenderskim, gdyż wszystkie one należą do rodziny języków germańskich. Podobnie rzecz ma się z językami należącymi do romańskiej bądź słowiańskiej rodziny językowej: znając język francuski jesteśmy w stanie zrozumieć tekst stworzony w języku włoskim, hiszpańskim czy portugalskim, polszczyzna zaś może stanowić język pomostowy do zrozumienia języka słowackiego, czeskiego, chorwackiego itd.

Koncepcja EuroCom i jej główne założenia

            Zdecydowanie największą popularnością wśród różnorakich założeń opartych na interkomprehensji cieszy się obecnie koncepcja EuroCom, autorstwa H. G. Kleina i T. D. Stegmanna, stworzona pierwotnie dla rodziny języków romańskich (tzw. EuroComRom), a następnie zaadaptowana przez B. Hufeisen i N. Marx dla rodziny języków germańskich (EuroComGerm) oraz przez L. i G. Zybatow dla rodziny języków słowiańskich (EuroComSlav).

EuroCom bazuje na wykorzystaniu tzw. siedmiu filtrów bądź siedmiu sit (ang. Seven Sieves), które zastosowane w odpowiedniej kolejności w stosunku do obcojęzycznego tekstu pozwalają na jego całkowite (bądź przynajmniej daleko idące) zrozumienie, przy czym autorzy koncepcji twierdzą, że wystarczy zaledwie kilkanaście jednostek lekcyjnych, by osiągnąć umiejętność czytania ze zrozumieniem w nowym języku obcym na poziomie B1 ESOKJ.

            Filtr pierwszy polega na wyszukaniu w tekście tzw. słownictwa internacjonalnego, podobnego w wielu językach europejskich i dzięki temu zazwyczaj zrozumiałemu dla od-biorcy. Kolejne filtry koncentrują się m.in. na wyłonieniu z tekstu wyrazów funkcyjnych, zastosowanie zasad odpowiedniości fonetycznych i składniowych oraz zapoznanie z podsta-wowymi regułami słowotwórczymi w obrębie danej rodziny językowej, szczególnie w zakresie afiksów (czyli przed- i przyrostków) (por. dokładniej: Galinska-Inacio i in. 2004).

Końcowy sukces osoby stosującej powyższą metodę jest zatem uzależniony w dużej mierze od poziomu jej świadomości językowej, szczególnie w zakresie wspominanych już podobieństw i (w nieco mniejszym stopniu) różnic międzyjęzykowych. Również poziom kompetencji językowej w języku ojczystym (oraz pierwszym obcym) staje się czynnikiem w znacznej mierze decydującym o sukcesie w nabywaniu kolejnego języka obcego (por. Butzkamm 2005; Neuner 2003).

 

Literatura:

• Butzkamm, W. (2005): Eine methodische Reform ist überfällig: die Muttersprache als Sprachmutter. [w]: Nouveaux Cahiers d’allemand 1. S. 27-39.
• Galinska-Inacio, I./Randak, A./Klein, H./Stegmann, T. (2004): EuroComRom – Siedem sit: Jak od razu czytać teksty w językach romańskich. Aachen. Shaker.
• Jessner, U. (2006) : Linguistic awareness in multilinguals: English as a third language. Edinburg University Press.
• Komisja Europejska (2018): Eurydice Brief. Kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie 2017. Wyd. Naukowe FRSE. Online: https://www.anefore.lu/wp-content/uploads/2017/10/EURYDICE-Key-Data-on-Teaching-Languages-at-School-in-Europe.pdf  (15.11.2022)
• Komisja Wspólnot Europejskich (2005): Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego i Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów. Nowa strategia ramowa w sprawie wielojęzyczności. Online: https://eur-lex.europa.eu/
• legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52005DC0596&from=PL (10.11.2022)
• Neuner, G. (2003): Mehrsprachigkeitskonzept und Tertiärsprachendidaktik. [w]: Hufeisen, B./Neuner, G. (red.): Mehrsprachigkeitskonzept – Tertiärsprachenlernen – Deutsch nach Englisch. Strasbourg. Council of Europe. S. 13-35.

Daj się pozytywnie zaskoczyć TOLLES DEUTSCH 2023 Odkryj NOWĄ serię podręczników PWN do języka niemieckiego

 

Niemiecki z PWN! Nowe wydanie bestsellerowej serii podręczników do szkoły podstawowej   Kompass Deutsch to trzytomowy cykl przeznaczony dla uczniów klasy 7 i 8, rozpoczynających naukę języka niemieckiego lub kontynuujących ją w klasie siódmej.